معرق

معرق کاری

معرق کاری عبارت است از قطعه‌های تراشیده شده کاشی که نقوش مختلف را از رنگ‌های متفاوت تراشیده و در کنار یگدیگر قرارداده و به شکل قطعاتی بزرگ در آورده و روی دیوار نصب می‌شود تا زینت بخش بنا گردد. این نقوش گاهی از نقش‌های گره‌کشی و گاهی از نقشهای مختلف مانند گل و بوته، اسلیمی‌، ختایی و یا خطوط مختلف تشکیل میگردند و زینت بخش بناهای مختلف میشوند.

 

معرق‌کاری کاشی در دوره سلجوقیان یعنی در قرن ۴ هجری به سمت کمال رفت و بسیار متداول گردید. درقرن هشتم هجری هنرمندان معرق‌کار به مراتب از هنرمندان عهد سلجوقی جلو افتادند. دراین قرن موفق شدند اجزای راکه اشکال معرق از آنها تشکیل می‌یابد کوچکتر کنند و لطیف‌ترین وزیباترین اشکال بنایی وهندسی را در مجموعه‌ای از رنگ‌های زیبا براق که جز در هنر شرق خصوصأ ایرانی دیده می‌شود نمایش دهند. مخصوصأ ارزانی بیشتر موجب رواج بیشتر آن گردید. هنر معرق‌کاری در قرن‌های ۹و ۱۰ هجری به روش‌های شرقی خود رسید در این دوره مراکز مهم معرق‌سازی در شهرهای اصفهان، یزد، هرات و سمرقند ایجاد گردید.اما در اصل باید گفت که مرکز اصلی این کار در دوران صفوی اردبیل بوده است. یکی از با قدمت ترین این آثار را می توان به مسجد کبود تبریز و بعد آن به شیخ صفی اشاره کرد که بعدها با تغییر پایتخت از اردبیل به اصفهان این هنر نیز همانند هنر های دستی دیگر به دستور شاه به اصفهان منتقل شدند، و شروع به ساخت بناهای تاریخی چون میدان نقش جهان کردند.

تعریف

معرق به معنای وصله، تکه تکه و رگه رگه می باشد و اصولاَ به هر چیز رگه دار معرق گویند.

ولی مفهوم معرق چوب ایجاد نقشهاست که از دوربری و تلفیق چوبهای رنگی و مصالح دیگر مثل فیبر، خاتم، فلز، صدف روی زمینه چوب یا رنگ پلی استر می باشد.

تاریخچه معرق

هنر معرق کاری در قرن ششم هجری در دوره سلجوقی متداول شد و در قرن هشتم هجری در دوره صفویه به اوج شکوفایی خود رسید. معرق روی چوب شباهت بسیاری با معرق کاشی دارد. وجه تشابه این دو رشته در شیوه کار میباشد که در هر دو مورد ، نقش ها از ترکیب قطعات رنگی جنس مورد نظر شکل می گیرد.

 

 

 

 

هنر معرق چوب در آغاز برای تزیین سطح میز، بوفه و در بکار برده میشد و تنها نقشهای اسلیمی با 5 رنگ چوب آبنوس، فوفل، گلابی، سنجد، توت مورد استفاده قرار می گرفت و گاه برای تنوع از خاتم هم استفاده میشد.

در آن زمان شیوه ی معرق کاری در مقایسه با امروز متفاوت بود بدین صورت که ابتدا طرح مشخص شده را روی چوب پیاده می کردندو بعد به وسیله کارد مخصوص (مغار) محل قرار گرفتم نقشها را روی شی مورد نظر مطابق طرح میکندند سپس نقشها را از چوب های رنگی که به وسیله اره دوربری می کردنددر محل مقرر قرار می دادند. نخستین تابلوی موجود در رابطه با اشباع نقش های کنده شده به وسیله ی چوب های رنگی، تابلویی است با طرح دو سوار کار که در سال 1313 توسط احمد رعنا ساخته شد و تابلویی دیگر اثر عباس شهمیرزادی با نقش یک زن که مربوط به سال 1314 می باشد.

تا سال 1334 اجرای معرق با همان 5 رنگ محدود انجام می شد تا اینکه محمد طاهر امامی در پی تنوع رنگ بیشتری در معرق و بکارگیری مواد شیمیایی رنگی به جای چوب زمینه شد و به عنوان نمونه روی یک راکت تنیس میز ، بصورت معرق نقشهایی با استفاده از مواد یافته شده بوجود آمد و بدین ترتیب در پی شناسایی گوناگونی رنگ، انواع چوبهای صنعتی شناخته شد. تابلوی مرغ و آشیانه در سال 1342 توسط محمد طاهر امامی ساخته شد که مرغ آن کاملا برجسته و از جنس صدف بود که به معرق تمام برجسته معروف شد.

در سال 1309 هجری شمسی استاد حسین طاهر زاده بهزاد و گروهی از هنرمندان نام آور هنر های سنتی از سراسر کشور در تهران مدرسه صنایع مستظرفه را ایجاد کردند و سر انجام این اداره کل در سال 1346 به اداره کارهای هنری تغییر نام داد و در سال 13547 به عنوان یکی از واحد های دفتر پژوهش و آفرینش ، ادامه کار داد و در سال 1362 با تاسیس رسمی اداره آموزش این اداره کل، فراگیری هنرهای سنتی برای عموم بصورت رایگان شروع به کار کرد.

انواع معرق از نظر زمینه

• معرق زمینه چوب

• معرق زمینه رنگ (پلی استر)

معرق چوب هنری است که هم به صورت تزیینی( تابلویی) و هم به صورت کاربردی مورد استفاده قرار می گیرد. که انواع کاربردی آن عبارت است از 1- صفحه میز 2- جام درب 3- پارکت، راه پله، سقف و غیره

ابزار مورد نیاز معرق

میزکار: وسیله ای است که کلیه عمتیات کارگاهی بر روی آن انجام می گیردوجنس رویه(سطح) میز کار از چوب می باشد ولی پایه میز کار می تواند از چوب یا فلز باشد.ارتفاع میز کار 80 تا 90 سانتیمتر است ولی طول و عرض میز بستگی به تعداد افراد و اندازه کارگاه دارد.
پیشکار: قطعه چوب مستعطیل شکلی است که برای ثابت نگه داشتن قطعات هنگام برش بکار می رود.
جنس پیشکار معمولا” از نیوپان چند لایی و mdf می باشد. که بهترین نوع پیشکار mdf است زیرا به خاطر سیقل بودن سطح آن چوب براحتی روی پیشکار حرکت می کند. مناسبترین ابعاد پیشکار عرض 10-15 سانتیمتر و طول 20-30 سانتیمتر می باشد. روی پیشکار شکافی وجود دارد که به آن ترمه می گویند. البته ترمه برای افراد چپ دست در جهت راست و برای راست دست در جهت چپ می باشد. پیشکار بوسیله سه عدد پیچ یا میخ بر روی میز کار نصب میشود. برای نصب پیشکار بر روی میز از انتهای ترمه تا تبه میز به اندازه یک مشت بسته باید فاصله داشته باشد. برای برش ابتدا و انتهای قطعات و برش قطعات کوچک از انتهای ترمه استفاده می شود.

علت وجود ترمه در پیشکار عبارت است از:

1-کنترل و ثابت نگه داشتن کمان در هنگام برش 2- سهولت برش 3- جلوگیری از انحراف تیغه

کمان اره: وسیله ای است فلزی و منحنیبه شکل uیا نعل اسب وجنس آن از فولاد نرم است کمان اره به دو صورت لوله ای و نواری یا تسمه ای وجود دارد.

کمان اره از سه قسمت تشکیل شده است که عبارت است از:

1- بدنه 2- پیچ خروسک وبست ها 3- دسته
بدنه کمان باید قدرت انعطاف وبرگشت پذیری خوبی برخوردار باشد به این صورت که وقتی دو سر کمان را به داخل جمع می کنیم و آن را رها می کنیم به جای اصلی خود باز گردد.
معمولا” محل اتصال بست و کمان را با سنباده کامل صاف می کنیم تا به راحتی با دست سفت شود تا در زمان کار کردن تیغه هز بین بست وکمان جدا نشود. نکته حائز اهمیت اینجاست که نباید پیچ خروسک را با گاز انبر و انبر دست سفت کرد زیرا پیچ ظریف است وهرز می گردد بهترین روش برای باز و بسته کردن پیچ استفاده از مشتی است.
اگر قوس منحنی کمان اره کوچکتر از اندازه شئ باشد می توان یک کمان اره را به دو سر کمان اضافه کرد و باعث بلند تر شدن کمان اره می شود و براحتی می توان با آن برای برش زدن قطعات بزرگ از آن استفاده کرد . معمولا” برای اینکه عمر کمان بیشتر شود بعد از اتمام کار یک قسمت پیچ خروسک را باز کرده و کمان را آزاد می کنیم تا کمان به حالت اولیه برگردد.

تیغه اره موئی: ابزاری است که با اتصال بر روی کمان می توان قطعاتی از چوب وفلز وخاتم و…را با آن برش زد .طول تیغه 13 سانتیمتر و ضخامت آن بستگی به شماره آنها دارد.

ارهموئی که در معرق استفاده می شود دو نوع می باشد:

1- چوب بر (پا ملخی) 2- فلز بر
اختلاف چوب بر و فلز بر در فرم دندانه های آنهاست. در اره موئی چوب بر دندانه های آن به صورت متناوب قرار دارد یعنی به ازای هردو دندانه یک دندانه فضای خالی وجود دارد اما در فلز بر دندانه ها پشت سر هم قرار دارد. فضای خالی بین دندانه در اره موئی چوب بر باعث می شود خاک اره در حین برش به پائین ریخته شود و فضای بین دندانه ها با خاک اره پر نشود اما در فلز بر به علت اینکه فلز بافت محکمی دارد پشت سر هم دندانه دارد.
اره موئی با شماره های مختلفی در بازار وجود دارد که بیشترین استفاده ای که در معرق چوب دارد صفر و  2 صفر است.
اره چوب بر دو نوع می باشد 1- تایفون که به رنگ مشکی می باشد 2- تمپو که به رنگ نقره ای می باشد. اره موئی تایفون نسبت به تمپو در برابر شکستن مقاومت بیشتری دارد ولی نسبت به تمپو کند تر است نام دیگر اره موئی چوب بر پا ملخی میباشد.

طریقه بستن تیغه بر روی کمان:

برای بستن باید موارد زیر را رعایت کرد…

لبه دندانه های تیغه به سمت پائین یا به سمت دسته باشد. بک طرف تیغه را بین بست وکمان قرار می دهیم و تیغه را روی پیچ قرار می دهیم. چون دو تا پیچ موازی هم هستند اگر تیغه روی دو پیچ قرار گیرد بصورت صاف و موازی بسته می شود بعد از اینکه یک سمت پیچ را سفت کردیم با دست یاغ کمان بند کمان را جمع می کنیم و تیغه را در سمت دیگر کمان وبست قرار داده و پیچ را سفت می کنیم تیغه نباید شل وسفت بسته شود که در هردو صورت باعث شکستن تیغه می شود اگر سفت بسته شود تیغه داغ میکند ومیشکند واگر شل باشد در هنگام برش توی کار گیر می کند و می شکند.
مشتی : وسیله ای است چوبی یا پلاستیک فشرده که یک شکافی در وسط آن به ضخامت خروسک وجود دارد و جهت باز و بسته کردن خروسک کمان بکار میرود .
چکش : وسیله ایست که تشکیل شده است از فولاد که در وسط آن یک سوراخ بیضی شکل وجود دارد که دسته ای به آن نصب می شود و برای کوبیدن میخ بکار می رود و در معرق کاری از نوع 100 گرمی استفاده می شود.
گاز انبر : وسیله ای است فلزی شامل دو دسته و دو لبه قوس دار که دسته های آن به یکدیگر متصل است. از این وسیله برای در آوردن میخ از محلی که چوبها را موقتا” به هم متصل کرده است استفاده می شود و معمولا” از شماره 6 در معرق کاری استفاده می شود.
سوهان : وسیله ای است که برای سائیدن قطعات نا صاف وکج که امکان رنده شدن ندارد استفاده می شود در ضمن از سوهان جهت تیز کردن ابزار های فلزی استفاده می شود.
انواع سوهان عبارت اند از : 1- سوهان گرد 2- نیم گرد 3- تخت 4- نیم تخت 5- سه گوش 6- چار گوش
چوب ساب : تیغه ای فلزی که دسته ای به آن متصل است و از این وسیله برای برداشتن بار از روی چوب به کار می رود. تفاوت چوب ساب وسوهان د راین است که آج سوهان ریز تر است و به صورت سرتاسری است ولی آج چوب ساببزرگتر و بصورت تک تک است.
پیچ دستی یا گیره دستی : وسیله ای است فلزی که تشکیل شده از یک میله ای اصلی و دو بازو که یکی متصل به میله اصلی و دیگری در متحرک می باشد و در بالای میله متحرک پیچ با دسته پلاستیک فشرده یا چوبی وجود دارد که باعث محکم شدن قطعه کار می شود . طول پیچ دست از 15 تا 200 سانتیمتر متفاوت است از این وسیله برای پرس کردن تابلو بکار می رود.
لیسه : قطعه فلزی است که انعطاف پذیری دارد و جهت پرداخت ثانویه در معرق زمینه چوب بعد از سنباده دیسکی استفاده می شود که توسط آن خشهای سنباده دیسکی گرفته می شود. کاردک قطعه فلزی است که برای بتونه کاری دور وپشت تابلو و پخش نمودن چسب بر روی تخته سه لایی استفاده می شود.
گونیا : وسیله ای است که از جنس چوب و فلز وآلومینیوم ساخته می شود و از آن برای کنترل گونیا بودن کار و کشیدن خطوط عمود استفاده می شود .
موکت بر یا تیغ کاتر : وسیله ای است که برای جدا سازی مدل از چوب رنگی کاربرد دارد.
دریل : برای سوراخ کردن چوب استفاده می شود و از سه قسمت سر مته و بدنه و دسته تشکیل شده است .و دو نوع است 1- دستی 2- برقی
اره دست : ه برای بریدن قطعات چوب استفاده می شود .
اره عمود بر یا اره چکشی : برای بریدن انواع قوسها و منحنیها و برش نئو پان و چند لایی بکار می رود . طول تیغه آن 10 الی 15 سانتیمتر است و تیغه چوب بر و ففز بر وmdf بر وجود دارد .
تراز : وسیله ای است که برای همسطح کردن تابلو قبل از ریختن رنگ روی تابلو استفاده می شود تا از عدم شیب دار بودنن سطح کار اطمینان حاصل شود .
ماشین پوست یا دستگاه پولیش یا سنباده گردان : دستگاهی است به طول 45 سانتیمتر که از سه قسمت زیر تشکیل شده است :
1- دسته 2- بدنه 3- صفحه پرداخت کننده .
از این دستگاه برای پرداخت اولیه و هم سطح کردن تابلو بکار می رود همچنین کله نمد و پوست بره به آن وصل میشود.
سنباده لرزان : دستگاهی است که جهت پرداخت ثانویه و برای از بین بردن خشهای سنباده دیسکی بکار میرود و دارای صفحه مستطیل شکل است و به سمت جلو و عقب حرکت می کند.

اسامی دستها و وظایف آن : 1- دست برش 2- دست هدایت

هر دستی که کمان اره مویی را جهت برش در دست گرفته باشد دست برش نامیده میشود که در راست دستها دست راست دست برش و در چپ دستها دست چپ دست برش می باشد.
وظایف دست برش :
1– در جای خود ثابت بماند و به جلو و عقب و طرفین حرکت نکند.
2- طول برش را رعایت کند : استفاده از تمامی دندانه های تیغ در زمان برش که باید از تمامی طول اره استفاده کند.
3- سرعت برش را رعایت کند : به معنای رعایت یک سیکل عمل رفت و برگشت با یک زمان مشخص است.
دست هدایت : دستی که کمان دردست ندارد وبا آن قطعه چوب را هدایت می کند دست هدایت گویند که درراست دستها دست چپ دست هدایت ودر چپ دستها دست راست دست هدایت می باشد.

وظایف دست هدایت :

1- خنثی کردن نیروی برگشت کمان : به این معنی که درزمان برش کاری زمانی که تیغه به سمت بالا حرکت می کند به جهت آن که جسم مورد نظر همراه با تیغه به سمت بالا حرکت می کند به جهت آنکه جسم مورد نظردر جای خود ثابت باشد نیرویی از جانب دست هدایت به جسم وارد می شود تا جسم در جای خود ثابت بماند.
2- هدایت به سمت تیغه : دست برش همیشه در جای خود ثابت است و حرکت رفت و برگشت دارد و برای اینکه عمل برش صورت گیرد باید جسم مورد نظر به سمت تیغه حرکت کند.
3- ایجاد گام برش : به معنای یک سیکل عمل رفت و برگشت است. هرگاه عمل برش را انجام میدهیم شیارهای عمودی را درسطح چوب مشاهده می کنیم که هریک از این فواصل را گام برش گویند. پس گام برش در یک جسم باید دارای فاصله مساوی باشد.یعنی نیروی پیش برنده به سمت تیغه برابر باشد.

 

توانایی آماده سازی طرح معرق کاری

تمرینهای برش کاری :
بعد از آشنا شدن با وظایف دستها و ابزار وسایل کار معرق باید تمرینات مربوط به برش را آغاز نماییم.
مراحل برش :
1- خط صاف 2- منحنی 3- زیکزاک یا منحنی 4- دایره
ابتدا به وسیله خطکش بر روی تخته سه لایی چند خط افقی کشیده سپس از روی خط شروع به برش زدن مینماییم باید توجه داشت که در هنگام کشیدن خط با مداد یا خودکار خط نازک رسم کنیم تا در موقع برش بتوانیم کاملا از روی خط برش بزنیم و خطای برش به وجود نیاید بعد از اینکه خطوط را برش زدیم آنها را مورد بازبینی قرار داده و بررسی میکنیم وقتی دو تکه بریده شده در کنارهم قرار میدهیم نباید شکاف و یا فضای خالی بین آنها وجود داشته باشد.برای رسم خطوط صاف ابتدا فاصله خط حدود 1 سانتیمتر و سپس فاصله خطها را کمتر میکنیم و برش میزنیم چون هر چه فاصله خطها کمتر باشد قدرت برش را بالاتر می برد.
لازم به ذکر است برای برش چوبها کمان و یا دست برش باید ثابت باشد و تنها کمان به سمت بالا و پایین برود و به وسیله دست هدایت زمینه کار باید حرکت داشته باشد و به سمت تیغ اره حرکت نماید مثل چرخ خیاطی که سوزن آن ثابت وپارچه به سمت سوزن حرکت میکند.
برای جلوگیری از شکسته شدن تیغه در عمل درجا زدن باید کمان را به صورت رفت وبرگشت با سرعت منظم ومتناوب به سمت بالا وپایین حرکت داد وبعد چوب را در جهت برش چرخاند اگر کمان را حرکت ندهیم وتیغه درجای خود ثابت باشد و بعد تکه چوب را درجهت برش بچرخانیم تیغه میشکند.
برش منحنی :
بعد از اینکه خطوط صاف رابرش زدیم برش منحنی را آغاز میکنیم.روی تخته سه لا خطوط منحنی را رسم کرده وشروع به برش میکنیم ابتدا شکل شماره 1 را روی سه لایی رسم کرده برش میزنیم در این برش حرکت برش ما یکنوا خت به سمت راست یا چپ میباشد. برشی که میزنیم نباید شکستگی یا موج داشته باشد وخط منحنی باید صاف برش زده شود. سپس شکل شماره 2 یا حرکت موجی را روی سه لایی رسم کرده وشروع به برش زدن مینمایم منحنی ها را به سمت چپ وراست برش میزنیم باید توجه داشت که دست برش در جای خود ثابت است و تنها کمان درجای ثابت خود به سمت بالا و پایین حرکت میکند و دست هدایت وظیفه حرکت قطعه چوب به طرفین را بر عهده دارد. بدین صورت که کمان را به طور ثابت در جای خود به سمت بالا و پایین حرکت داده یا در اصطلاح معرق کارها درجا میزنیم و قطعه چوب را متناسب با بالا و پایین رفتن تیغه در جهت مورد برش به آهستگی میچرخانیم. در انجام این حرکت باید دقت عمل را با تمرین زیاد بالا ببریم چون کوچکترین اشتباه باعث شکسته شدن تیغه میشود.

برش زیگزاگ یا زاویه دار : روی تخته سه لایی شکل زیگزاگ یا زاویه را رسم کرده سپس شروع به برش زدن می نماییم. برش خط شیبدار را که تمام کردیم به لبه زاویه که رسیدیم باید عمل درجا زدن را انجام دهیم اگر در هنگام درجا زدن برش هم انجام دهیم نوک زاویه گرد میشود و تیز در نمیاید. برای جلوگیری از شکسته شدن تیغه در عمل درجا زدن باید کمان را به صورت رفت و برگشت با سرعتی منظم و متناوب به سمت بالا و پا یین حرکت داد و بعد چوب را در جهت برش چرخاند اگر کمان را حرکت ندهیم و تیغه در جای خود ثابت باشد و بعد تکه چوب را در جهت برش بچرخانیم تیغه میشکند. برای برش زاویه افراد باید از هر دو دست چپ وراست تمرین داشته باشند تا عمل در جا زدن را در هر دو سمت براحتی انجام دهند.
برش دایره : بعد از اطمینان پیدا کردن از برش نوک تیز یا زاویه دار برش دایره را تمرین می کنیم. بدین صورت که به وسیله شابلون دایره ای را روی تخته سه لایی رسم کرده و برش را بصورت یک خط صاف تا لبه دایره شروع می کنیم سپس شروع به برش زدن دایره مینماییم. برای برش دایره بهتر است افراد راست دست در جهت خلاف عقربه ساعت و افراد چپ دست در جهت عقربه های ساعت برش بزنند. دربرش دایره دست برش ثابت و عمل بالا و پایین رفتن کمان را بر عهده دارد وبا دست هدایت چوب را به سمت تیغه حرکت می دهیم و عمل برش زدن را انجام می دهیم.
در هنگام برش کمان باید به صورت کاملا عمود و 90 درجه نسبت به بدنمان حرکت کند. در غیر این صورت لبه ی زیرورو دایره ای که برش داده ایم به یک اندازه در نمیاید. قطعه برش داده شده نباید کوچکتر یا بزرگتر از رویه کار باشد. در پایان برای تشخیص اینکه کاملا عمود برش زده ایم دایره برش داده شده را داخل کار قرار می دهیم اگر به راحتی در داخل کادر بچرخد (دایره از داخل کاربزرگتر یا کوچکتر نباشد) یعنی درست برش زده ایم.
برش دایره را چندین بار تکرار می کنیم تا جایی که مطمئن شویم عمود بری را کاملا یاد گرفته ایم،بعد از کسب مهارت در زمینه ی برش دایره نوبت به دولا بری میرسد. برای تمرین ابتدا روی تخته سه لا رسم می کنیم و آن را برش می دهیم. الگو را روی چوب رنگی بوسیله چسب چوب میچسبانیم، بعد ازخشک شدن چسب چوب کار را برش می دهیم.

نکته : باید توجه داشت که افراد راست دست در جهت عقربه ساعت و افراد چپ دست خلاف جهت عقربه ساعت برش می زنند.
در حین برش باید دقت کرد کمان کاملا عمود در دست گرفته شود تا هر دو قطعه هم اندازه درآید بعد از اتمام برش به وسیله ی تیزک یا کاتر دو قطعه را از هم جدا کرده و قالب را به جای الگو قرار می دهیم اگر قالب از الگو بزرگتر باشد داخل جای الگو جا نمیرود و یا اگر از الگو کوچکتر باشد فضای خالی اضافه ایجاد می شود دراین صورت برای کسب مهارت لازم دراین قسمت باید تمرینات مراحل قبل را تکرار کرد تا طریقه صحیح دست گرفتن کمان وعمود برش زدن را بیاموزیم. تا درانجام کار اصلی دچارمشکل نشویم.

نکته : البته در انجام کار اصلی برای قراردادن الگو روی قطعه چوب رنگی استفاده ازمیخ سایه به جای چسب چوب توصیه می شود. چون باعث میشود حین کار در اثر فشار دست و کمان الگو روی چوب سر نخورد و از آن جدانشود. ولی باید دقت داشته باشیم طوری میخ را روی چوب بکوبیم تا اثری از آن بر جای نماند.

مراحل اجرای یک طرح معرق

طرح یا نقشه :

ابتدا طرح یا نقشه مورد نظر را انتخاب کرده و به اندازه مورد دلخواه درمی آوریم. درانتخاب طرح ُمعرق هیچگونه محدودیتی نیست به راحتی می توان از طرح های مختلفی چون گل و مرغ، اسلیمی، مینیاتور، رئال، نقاشی رنگ روغن و آبرنگ و… استفاده کرد. بعد از انتخاب شدن طرح باید تخته سه لایی به اندازه ابعاد طرح تهیه کرد و بهتر است که از تخته سه لایی سفید ایرانی دوطرف سالم استفاده شود. سپس مقداری چسب فوری روی سه لایی ریخته و به وسیله کاردک کاملا آن را روی تخته سه لا پخش می کنیم بطوری که تمامی سطح تخته سه لا را چسب گرفته باشد.

البته باید توجه داشت که مقدار چسب نباید زیاد باشد و کاملا بصورت تخت پخش شود زیرا در غیر این صورت باعث چروک شدن کاغذ می شود سپس طرح مورد نظر را از گوشه کار واز قسمت عرض روی تخته قرار می دهیم. همزمان هنگام پهن کردن کاغذ روی تخته سه لا با یک خط کش فلزی روی کاغذ می کشیم تا حباب ایجاد شده در زیر کاغذ گرفته شود و کاغذ چروک نشود.برای اطمینان از اینکه دیگر هوایی در زیر طرح نمانده باشد ، یک کاغذ یا روزنامه روی طرح قرار می دهیم و با دستمال یا پارچه روی آن می کشیم تا طرح چروک نشود.

انتخاب زیر کار :

زیرکار مورد استفاده در معرق معمولا 3 نوع می باشد :

1 – تخته چند لا 2 – نئوپان 3 – کلاف

اگر ابعاد کار کوچک باشد می توان از تخته چند لا و نئوپان برای زیر کار استفاده کرد. لازم به ذکر است که نئوپان به خاطرسنگینی کمتر از تخته چند لا مورد استفاده قرار می گیرد. اما اگر ابعاد زیر کار بزرگ باشد از کلاف استفاده می شود. بدین صورت که ابتدا چوبهای دور و داخل کلاف را توسط دستگاه کندگی می کنیم تا تمام چوبها به یک ضخامت درآیند.(3-5/2)و بهتر است که این چوبها از جنس چوب سوزنی برگ باشند چون درصد کشیدگی آن کمتر از پهن برگان است.

سپس چوبهای دورکلاف رابصورت اتصال زبانه به هم اتصال میدهیم و سپس داخل کلاف را به اندازه 15-10 سانتیمتر به وسیله شبکه یا تخته سه لا به اندازه دستگاه پرس گرم پرس مینماییم. بعد از پرس شدن چسبهای اضافی دور کلاف را با سوهان یا چوب ساب بر میداریم ضمنا تخته سه لایی که جهت کلاف مورد استفاده قرار میگیرد باید از دوام بالایی برخوردار باشد تا در برابر فشارهای ناشی از پلی استر مقاوم باشد.

خرد کردن مدل : بعد از انتخاب زیر کار مناسب تخته سه لایی که طرح را روی آن چسبانیده ایم کاملا گونیا مینماییم. وقتی مطمئن شدیم کاملا گونیا شده طرح را به قسمتهای کوچکتر تقسیم مینماییم سپس این قطعات را به وسیله میخ روی زیر کار ثابت می کنیم آنگاه یکی از قطعات را انتخاب نموده وآن را بر حسب طرح مورد نظر دوربری میکنیم وقتی تمام طرح برش داده شد، آنگاه چوبهای رنگی مورد نظر را انتخاب می نماییم. اگر تابلوی زمینه چوب باشد ابتدا زمینه را روی چوب مورد نظر به وسیله چسب چوب متصل میکنیم و شروع به برش زدن می نماییم ( افراد راست دست در جهت عقربه های ساعت و افراد چپ دست در خلاف جهت عقربه های ساعت دوربری می نماییم ) بعد از برش زدن چوب زمینه الگو یا مدل را به وسیله کاتر ( چوب رنگی ) جدا می نماییم و به جای مدل قرار میدهیم و بدین ترتیب برای اجزای کار همین روش را تکرار میکنیم تنها در رنگ و نقش و نوع چوب تفاوت دارد وگرنه از نظر نحوه کار تمامی قسمتها یکسان است.برای ثابت نگه داشتن معرق قطعات چوب رنگی بریده شده در کنار یکدیگر از روش خال چسب زدن استفاده می نماییم بعد از اینکه تمام قسمتها را برش زدیم باید کار پرس انجام دهیم. ئ

پرس کردن : دو نوع پرس داریم. 1- پرس گرم 2- پرس سرد

1- پرس گرم : به وسیله دستگاه پرس انجام میشود که دراین پرس دما و فشار برای پرس لازم است و چسبی که برای پرس استفاده میشود چسب گرم میباشد.
2- پرس سرد : چسب چوب را با پودر رنگی مورد نظر که به رنگ چوبها نزدیک است مخلوط کرده سپس چسب را بر روی زیر کار به وسیله کاردک یا قلم مو پخش میکنیم و طرح مورد نظر را روی آن قرار میدهیم سپس روی طرح اابتدا نایلون و سپس پارچه یا پتو قرار میدهیم علت استفاده از پارچه یا پتو این است که چوبهایی که در معرق استفاده میکنیم ضخامت آنها یکسان نیست و پتو یا پارچه سطح تابلو را هم سطح میکند سپس روی پتو یک چند لایی به اندازه تابلوی معرق شده میگذاریم بعد از آن قید یا چوب رو و زیر تابلو قرار میدهیم بدین صورت دو چوب درست روی هم قرار بگیرند و بعد از آن دو پیچ دستی را به دو قسمت قید میبندیم و محکم میکنیم قابل ذکر است که تعداد قید بستگی به اندازه تابلو دارد حدودا با فاصله 30 سانتیمتر قید یا چوب قرار میدهیم علت استفاده از چسب رنگی این است که زیر رنگ سفیدک نزند و کار زشت جلوه ندهد.

دوربری کناره های تابلو :

بعد از پرس شدن اگر دارای اضلاع ناصاف باشد کناره های کار را گونیا میکنیم و بعد به وسیله دستگاه آن را رنده میکنیم و دور تابلو را قاب میکشیم.

 پرداخت تابلو : بعد از پرس و دوربری کناره های تابلو مرحله پرداخت و کار رنگ انجام میدهیم.

شناسایی رنگ ها : رنگ ها به دو دسته تقسیم میشوند : 1- رنگهای اصلی 2- رنگهای فرعی

رنگهای اصلی عبارتند از : زرد ، آبی ، قرمز.  رنگهای فرعی عبارتند از : سبز ، بنفش ، نارنجی و تمام رنگهایی که با سه رنگ اصلی ترکیب میشوند.
رنگهای اصلی و فرعی دو تا دو تا با یکدیگر متضادند رنگ قرمز با سبز ، زرد با بنفش و آبی با رنگ نارنجی متضاد هستند. این رنگها، مکمل یکدیگر هستند علت تضاد در این رنگها این است که هیچ اثری از رنگ متضاد در رنگ مقابل به چشم نمی خورد مثلا در رنگ آبی هیچ اثری از رنگ نارنجی دیده نمیشود و با لعکس. بطور کلی رنگهای اصلی و فرعی به سه دسته تقسیم میشوند :
1- رنگهای گرم 2- رنگهای سرد 3- رنگهای خنثی
1- رنگهایی که ترکیبی از قرمز داشته باشند جزء خانواده رنگهای گرم میباشد مثل نارنجی ، زرد ، قهوه ای و…
2- رنگهایی که ترکیبی ازآبی داشته باشند جزء رنگهای سرد هستند مثل سبز، فیروزه ای و…
3- رنگهای سیاه و سفید جزء رنگهای خنثی هستند.

چوب

 تعریف علمی چوب :

چوب ماده ایست جامد و سلولزی، ناهمگن و از هر سو نایکسان که طبیعتی پیچیده دارد.
تعریف چوب صنعتی : به چوبی گفته میشود که مصرف صنعتی داشته باشد : مانند آزاد ، گردو ، ملج ، راش ، بلوط ، ممرز ، افرا ، توسکا.
تعریف چوب غیر صنعتی : چوبهایی که مصرف صنعتی ندارند مانند سنجد ، مرکبات ، پسته ، زیتون ، گلابی.

 طبقه بندی انواع درخت :

الف) سوزنی برگان

به گروهی از درختان اطلاق میشود که دارای ترکیب ظاهری مخروطی ، میوه مخروطی شکل ، تنه های مستقیم و بلند داشته باشند، چوب این دسته از گیاهان روشن بوده و نسبتا سبک ، نرم و بدون نقش میباشند به خوبی رنده میشوند و به اصطلاح نجاران خوش بوم میباشند. از طرف حلقه های رویش در این گونه ها کاملا مشخص و پهنای آن باریک و متوسط است. رنگ چوب سوزنی برگان بین سفید خالص و زرد روشن تا نارنجی و گاهی ارغوانی ، متغیر است کار با این نوع چوبها تقریبا آسان است ولی در برخی از آنها وجود صمغ مانع از این آسانی میشود ارتفاع این دسته از درختان از 20 تا 35 متر و قطر آنها از 10 تا 50 سانتی متر متغیر است. ( لازم به ذکر است در گونه ای بنام درخت سکویا ” درخت غول ” ارتفاع آن 110 متر و قطر آن 12 متر مشاهده شده است) این گروه از درختان به نام های سوزنی برگان ، همیشه سبز ، رزین داران یا صمغ داران و مخروط داران معروف است.

ب) پهن برگان

این گونه درختان عموما در نوار پهن و نامنظمی از مناطق گرم و مرطوب جهان و همچنین در مناطق معتدل نیمکره شمالی می رویند و دارای ویژگیهایی به شرح زیر می باشند:
ترکیب ظاهری پهن برگان معمولا بصورت درختان بزرگ یا درختچه هایی به اشکال مختلف میباشد.
تنه آنها از ارتفاع معینی منشعب شده و شاخه های کم و بیش قطوری را تشکیل میدهند که میزان انشعابات شاخه ها بر شرایط اکولوژیکی و دیگر عوامل رویش گیاهان بستگی دارد.
چوب پهن برگان دارای بافت و ساختمان بسیار متفاوتی است که از سست ترین و سبک ترین چوبها تا سنگین ترین و سخت ترین و رنگین ترین چوبها درمیان آنها وجود دارد. در اکثر پهن برگان رنگ بیرون چوب و درون چوب با یکدیگر تفاوت دارد و کاملا قابل تشخیص است وجود ترکیبات آهن و سلسیم و…در خاک مناطق مناطق رویش پهن برگان سبب تنوع رنگ در چوب این گیاهان شده است و این گوناگونی رنگ از قرمز تا قهوه ای با سایه روشنهای متفاوت مشخص میشود. ارتفاع این دسته از درختان گاهی به 50 تا 70 متر و قطر آنها نیز گاهی به بیش از 2 متر میرسد. چوب اکثر پهن برگان به علت تراکم بافت دارای الیاف سخت و سنگینی است و در مقابل ابزار کار و نیروی مکانیکی مقاومت بیشتری نشان میدهد. اغلب چوبهای زینتی و گرانبهای جهان مثل فوفل و آبنوس از این گونه اند به این گروه سخت چوبان و خزان کنندگان نیز می گویند.

خواص ماکروسکوپی یا ساختمان ظاهری چوب :

پوست : نقش حفاظت از تنه درختان را به عهده دارد.

کامبیوم یا لایه زاینده چوب : سلولهایی که بین پوست و چوب وجود دارد و باعث تولید چوب و افزایش قطر تنه درختان میباشد فعالیت کامبیوم در ماههای سرد سال غیر فعال میشود درجه حرارت لازم جهت فعالیت کامبیوم 7 الی 10 درجه سانتیگراد میباشد.
چوب برون : به قسمتی از چوب اطلاق میشود که بعد از کامبیوم و در اطراف چوب درون قرار گرفته است و دارای سلولهای زنده که فعالیت فیزیولوژیکی درخت را تامین میکند. رنگ چوب برون عموما روشن است که به خاطر داشتن مواد نشاسته ای و قندی میباشد و به همین دلیل است که قارچها و حشرات به آنها آسیب می رسانند. چوب برون شیره را از ریشه به برگها انتقال میدهد.

چوب درون : بعد از مدتی که عمر درخت می گذرد سلولهای میانی چوب فعالیت فیزیولوژیکی آنها از بین می رود و انبار ذخیره مواد استخراجی میشود. همه چوبها چوب درون دارند ولی گاهی رنگ چوب درون با چوب برون همرنگ میباشد و قابل تشخیص نمی باشد عموما رنگ چوب درون تیره تر از چوب برون است و دوام آن هم بالاتر از چوب درون است.

مغز چوب

دارای بافت نرمی است که در مرکز تنه و شاخه قرار دارد.

چوب بهاره و تابستانه

چوب بهاره : در آغاز فصل رویش تشکیل میشود و سرعت رشد آن زیاد بوده و دارای سلولها با حفره درشت و دیواره نازک است و رنگ آن روشن می باشد.

چوب تابستانه : در اواخر دوره رویش تشکیل می شود و سرعت رشد آن کم است و سلول های آن دارای دیواره ضخیم و حفره کوچک است ورنگ آن به خاطر دیواره ضخیم تر تیره تر از چوب بهاره است. عمدتا بخش تاریک و روشنی که در یک حلقه رویش مشاهده می شود مربوط به اختلاف رنگ چوب بهاره و تابستانه است.

به مجموعه چوب بهاره و تابستانه یک حلقه رویش می گویند که هر کدام از آن نشان دهنده یک سال عمر درخت است.

برش یا ابعاد سه گانه چوب

1- برش عرضی : برشی که عمود بر محورتنه درخت باشد . در برش عرضی خواص ماکروسکوپی چوب را می توان مشاهده کرد. این برش کمترین استفاده را در معرق دارد.

2- برش مماسی : برشی که مماس بر دوایر سالیانه و یا عمود بر پره های چوبی و در طول الیاف درخت زده می شود. پره های چوبی در برش مماسی نقش چشمک به وجود می آورد.

3- برش شعاعی : برشی که عمود بر دوایر سالیانه و یا مماس بر پره های چوبی و در طول الیاف درخت باشد. پره های چوبی در برش شعاعی نقش پرمگسی را به وجود می آورد. برش شعاعی و مماسی جزء برش طولی می باشد و بیشترین استفاده در معرق را دارد.

سختی چوب : بستگی به نوع چوب و ساختمان آنها دارد و به دو دسته نرم و سخت تقسیم می شوند.

قابلیت اره شدن چوب ها :

چوبها با سختی متوسط قابلیت اره شدن بهتری از خود نشان می دهند و چوبها با سختی زیاد به هنگام بریدن با مشکلات برش همراه است و چوبهای نرم زیر دندانه های اره متلاشی می شود.

قابلیت رنده شدن چوب ها :

هر چه چوب همگن تر و راست تار تر باشد قابلیت رنده شدن آنها بهتر است. چوبهای گره دار و در هم تار به راحتی رنده نمی شوند.

 نقش چوب : نقوش چوب از عوامل متعددی می باشد که عبارتند از :

1- دوایر سالیانه 2- پره چوبی 3- تغییر راستا و جهت الیاف 4- مواد رنگی

 دوایر سالیانه : اختلاف رنگ بین چوب بهاره و تابستانه ایجاد نقش های زیبایی می نمایند به طوری که در برش شعاعی به صورت نوارهای تاریک و روشن موازی مشخص می شوند. و در برش مماسی دوایر سالیانه تشکیل منحنی های متحدالمرکز تیره و روشن را می دهد.

پره های چوبی : درصورتی که باریک باشد نقشی به وجود نمی آید (شمشاد ، صنوبر ، انجیلی) ولی در چوبهایی که دارای پره های پهن هستند بر حسب برش چوب نقش زیبایی را به وجود می آورند در برش شعاعی پره های چوبی نقش پر مگسی به وجود می آورد.

تعریف پره های چوبی : نوارهایی هستند متشکل از یک یا چند سلول که از پوست تا مغز و عمود بر دوایر سالیانه امتداد دارند کار آن ذخیره مواد غذایی است.

 نقوش ناشی از تغییر راستا و جهت الیاف

نقوش پروسن : هنگامی که در درخت ایجاد میشود که تعداد زیادی از جوانه ها قبل از چوبی شدن کامل در اثر آتش سوزی و یخبندانهای دیرس از بین بروند. این جوانه ها از بین رفته نقش بروسن را به وجود می آورند که در چوبهای مثل افرا ، کیکم ، سنجد و توت وجود دارد. از نظر ظاهری بروسن بصورت برآمدگیهای در چوب تنه دیده میشود.

نقوش لوپ : که در چوب گردو دیده می شود و در حد واسط ریشه و ساقه درختان به وجود می آید که دراثر بی نظمی در الیاف کنده درخت ایجاد می گردد و از نظر ظاهری نیز برآمدگی به شکل غده در درخت ظاهر میشود.

 نقوش حاصل از مواد رنگی : مواد رنگی اگر بطور یکنواخت انتشار یابند نقشی را به وجود نمی آورند و تنها رنگ چوب را مشخص میکند ولی عدم یکنواختی در انتشار مواد رنگی باعث ایجاد نقش زیبایی در چوب میشود.

کلید شناسایی چوب ها : 1- رنگ چوب 2- بافت چوب 3- بوی چوب 4- طعم چوب

رنگ چوب 

علی رغم تشابه زیادی که در رنگ بعضی گونه ها وجود دارد می توان در شناسایی چوب ها به کار رود. باید توجه داشت اگر چوبها در هوای آزاد قرار بگیرند رنگ چوب تغییر می کند و عموما تیره رنگ میشود که این تغییر به خاطر اکسیده شدن ترکیبات معدنی موجود در چوب به وجود می آید و اگر چوب روشن در معرض نور خورشید قرار گیرد به رنگ قهوه ای در می آید و اگر در معرض باران و یا رطوبت زیاد قرار گیرد رنگ خاکستری پیدا میکند از این رو نمیتوان بصورت دقیق در تشخیص چوبها استفاده کرد. در چوبهای طبیعی و سالم به جز رنگهای خاکستری ، آبی و سبز بقیه رنگها وجود دارد. البته با توجه به اینکه تشابه زیادی که بعضی از گونه ها وجود دارد در بعضی از موارد در تشخیص چوبها به ما کمک می کند برای مثال چوب گردو از خاکستری تا قهوه ای مایل به سیاه ،کرات به رنگ صورتی قابل تشخیص میباشد.

بافت چوب 

1- چوبهای ریز بافت : نمدار ، گلابی ، صنوبر ، شمشاد

2- چوب درشت بافت : کرات ، اقاقیا ، ملج ، اوجا

3- چوبهای ساده : که فاقد هر گونه نقش و نگار می باشند مثل ممرز ، شمشاد ، عناب ، انجیلی ،نمدار

4- چوب منقوش : گردو ، ملج ، آزاد

5- چوب صدفی : تعدادی از چوبها دارای جلاء و درخشندگی می باشند ون ،آزاد

6- چوب مات : تعدادی از چوبها مات هستند مثل نمدار ، بید

7–چوب لکه دار : راش ، چنار

بوی چوب 

ناشی از وجود مواد استخراجی فرار در چوب است. اکثرا در دیواره سلولی های چوب درون مواد استخراجی ذخیره میشوند و با توجه به اینکه مواد استخراجی معمولا فرار هستند از این رو چوب تازه قطع شده ابتدا دارای بو هستند و پس مدتی بوی خود را به تدریج از دست میدهند به همین دلیل است که در چوب تازه قطع شده بوی چوب محسوس تر میباشد. تشخیص چوبها به وسیله بو همیشه میسر نیست ولی بعضی از چوبها دارای بوی خاصی هستند که به وسیله آنها می توان به شناسایی چوبها کمک کرد. مثلا چوب کاج بوی رزین می دهد اما بیشتر چوبها در اثر گذشت زمان به تدریج بوی خود را از دست می دهند.

چوبهای مورد استفاده در معرق عموما از این گونه ها چرب بوده و به دلیل آن که زیر پلی استر سفیدک زده و لکه هایی ایجاد می نمایند از آنها در معرق استفاده نمی شوند مثل سرخدار ، زرد آلو ، پسته ، زیتون.

خصوصیات چوبهای مورد استفاده در معرق

1- خشک باشد 2- فاقد ترک خوردگی باشد 3- فاقد پوسیدگی باشد 4- ضخامت مناسب را برای کار داشته باشد مناسبترین ضخامت چوب برای معرق 3-2 میلیمتر می باشد.

معرق زمینه رنگ : به معرقی گفته می شود که زمینه یا فضای خالی از رنگ و طرح اصلی آن از چوب باشد.

طریقه کار کردن معرق زمینه رنگ :

ابتدا طرح مورد نظر را انتخاب کرده و طرح را روی سه لایی می چسبانیم برای چسباندن طرح بر روی سه لا بهتر است از چسب فوری استفاده شود .چسب را روی سه لایی ریخته سپس توسط کاردک چسب را به صورت یکنواخت روی سه لایی ÷خش می کنیم بطوریکه تمام سطح تخته سه له را چسب گرفته باشد .لازم به ذکر است که مقدار چسب نباید زیاد باشد زیرا باعث چروک شدن طرح می شود .سپس از یک سمت طرح را روی سه لایی قرار داده وبه آرامی طرح را روی سه لایی قرار می دهیم .بعد از آن روزنامه یه کاغذ روی طرح قرار داده و با پارچه روی آن می کشیم تا کاملا” طرح به سه لا بچسبد. سپس بعد از خشک شدن طرح را گونیا کرده0 (برای گونیا کردن علاوه بر اینکه دو تا طول ودو تاعرض باید به یک اندازه باشد باید دو تا قطر هم به یک اندازه باشد) بعد از گونیا کردن طرح زیر کار مناسب برای آن انتخاب کردهوسپس شروع به خرد کردن می کنیم و قطعات خرد شده را با میخ به زیر کار ثابت می کنیم سپس یکی از قطعات را شروع به دوربری می کنیم و بدین ترتیب بقیه قطعات را دوربری می کنیم . سپس الگو یا مدل های برش زده را روی چوب رنگی مورد نظر قرار داده و چو بهای رنگی را دوربری می کنیم بدین صورت برای تمامی اجزائ کار همین روش را تکرار می کنیم بعد از تمام شدن کل طرح آ ن را روی زیر کار پرس می کنیم سپس آن را قاب کشیده و بعد از ان عملیات رنگ آمیزی را روی تابلو انجام می دهیم.

آموزش گام به گام مراحل رنگ کاری معرق چوب (پلی استر)

برای پر کردن زنگ زمینه یا جای خالی در معرق چوب از پلی ا ستر پوست پولیش یا رزین استفاده می شود.برای این کار پلی استر را با پودر رنگی یا رنگ فوری مورد نظر مخلوط کرده و آن را هم می زنیم تا خوب مخلوط شود.سپس کبالت را به پلی استر اضافه کرده و کاملا”پلی استر را هم میزنیم این کار را 3الی 4 دقیقه انجام می دهیم بعد از ان هارذنر را به پتی استر اضافه کرده و آن را هم می زنیم .سپس دور تابلو را چسب کاغذی می کشیم به طوری که چسب کاغذی 3 الی 4 میلیمتر از کنار تابتو بالاتر باشد .گرفتن چسب دور تابلو باید با حوصله ودقت انجام گیرد زیرا ااگر چسب خوب به دور تابلو نچسبد موقع ریختن پلی استر روی تابلو از چسب بیرون میزند و باعث بیرون ریختن پتی استر می شود .بهتر است بوسیله پارچه روی چسب کاغذی بکشیم تا هوای زیر چسب گرفته شود وچسب کاغذی بهتر به دور تابلو بچسبد سپس بوسیله کمپرسور تابلو را از هرگونه گرد وخاک تمیز می کنیم سپس تابلو را در یک سطح صاف کاملا” تراز می کنیم . البته لازم به ذکر است قبل از ریختن رنگ زمینه چوبهای که بافت نرم دارند و رنگ به خود می گیرند بوم کنیم بدین صورت که بعضیاز چوبها بافت نرمی دارند وخلل وفرج چوب باعث جذب رنگ به خود شده و در چوب نفوذ کرده و رنگ چوب را تغییر می دهد که برای جلوگیری از این کار باید نکات زیر را رعایت کرد.
1- مقداری سیلر را رقیق کرده و با قلم مو روی چوبهای که بافت نرم دارند زد.
2-پلی استر را با تینررقیق وبا کبالت وهاردنر مخلوط کرد و با قلم مو روی چوب زد.

توجه:مقدار مصرف کبالت و هارد نر بستگی به محیط و فصول سال و نوع پلی استر متغییر است ( 2 سی سی و 4 سی)
روش ساب زدن وپرداخت رنگ زمینه …..
برای پرداخت ابتدا با سنباده دیسکی پرداخت اولیه وهم سطح سازی را انجام می دهیم روشکار بدین صورت است که ابتده کار را روی میز کار گذاشته و توسط چند تکه چوب آن را به میز کار محکم می کنیم . سپس سنباده شماره 24 را به سنباده دیسکی وصل کردهو شروع به سنباده زدن می کنیم . لازم به ذکر است در هنگام سنباده زدن دست را نسبت به صفحه افقی دیسکی کمی کج نگه داشته تا باربرداری بیشتری انجام شود .سپس سنباده شماره 36 را به دستگاه وصل کرده تا هم سطح سازی بیشتری انجام شود وهم خش های سنباده 24 گرفته شود . سپس سنباده های 40و60و80و100و120 را به دستگاه سنباده وصلکرده و کار سنباده زدن را به ترتیب شماره سنباده انجام می دهیم .سنباده زدن را تا جایی ادامه می دهیم که به کمترین ضخامت چوب در تابلو برسد و سطح تابلو یکنواخت و هم سطح شود . سپس سنباده 120 را به صفحه اسفنجی را که سطح صاف داردبوسیله چسب فوری می چسبانیم و به دستگاه سنباده وصل میکنیم و سپس صفحه اسفنجی که سنباده 120 به آن وصل شده را کاملا” روی تابلو قرار داده و سنباده میزنیم . این کار باعث می شود که سطح تابلو هم سطح شود و هیچ گونه پستی وبلندی نداشته باشد و همچنین تمام خش های ناشی از سنباده قبلی گرفته شود .
بعد از سنباده زدن بوسیله سنباده دیسکی در این مرحله بوسله سنباده لرزان کار سنباده زدن را انجام می دهیم . بدین صورت که سنباده پوست آب را تهیه میکنیم و سنباده را از وسط به دو قسمت تقسیم می کنیم و سنباده نصف شده را به سنباده لرزان وصل می کنیم . ابتدا سنباده شماره 100 وسپس شماره های 150و180و220و280و360و400 را به سنباده لرزان وصل کرده و کار سنباده زدن را انجام می دهیم تا خشهای سنباده قبلی گرفته شود
توجه : هر چه شماره سنباده کمتر باشد سنباده زبرتر است و ابتدا استفاده می کنیم.

روش ریختن رنگ رو

برای ریختن رنگ رو دو روش وجود دارد : 1- روش ریختن 2- روش پاشیدن

الف- روش ریختن : بدین ترتیب که مانند ریختن رنگ زمینه است با این تفاوت که در این قسمت از پودر های رنگی استفاده نمی شود .بعد از اینکهرنگ زمینه را سنباده لرزان زدیم باید روی تابلورا رنگ رو (پلی استر)بریزیم . برای این کار سطح تابلو را از گردو خاک تمیز میکنیم و دور تابلو را چسب کاغذی گرفته و تابلو را بر روی سطح میز کاملا” صاف قرار داده و تابلو را تراز میکنیم سپس مقدار پلی استر را محاسبه کرده و داخل ظرف تمیز می ریزیم . سپس کبالت به انازه لازم به ان اضافه می کینم و کاملا” ان را هم می زینم و در نهایت پراکسد ( هاردنر ) به آن اضافه کرده و بعد از هم زدن آن را روی سطح کار می ریزیم .
بعد از 24-12 ساعت پلی استر خشک می شود سپس توسط شروع به سنباده زدن میکنیم . ابتدا با سنباده 120 یا 100 که به صفحه اسفنجی دستگاه سنباده دیسکی چسبانده ایم شروع به سنباده کاری می کنیم سپس توسط سنباده لرزان که سنباده های100و 150و 180و 240و 320و400 ان را سنباده می زنیم تا خشهای روی رنگ رو گرفته شود.

ب- روش پاشیدن رنگ رو : ابتدا پلی استر را با تینر فوری رقیق کرده سپس کبالت را به آن اضافه کرده و آن را کاملا” هم می زنیم سپس ماده به دست آماده را در داخل پیستوله می ریزیم بعد از آن پراکسید(هاردنر) به آن اضافه کرده و کاملا” هم می زنیم.
پیستو له ای که برای پاشیدن استفاده میکنیم باید از نوع سوزن درشت (2/5) باشد و به در هنگام پاشیدن پلی استر باید با سرعت باد کم روی کار بپاشیم. نحوه پاشیدن تقریبا” شبیه چکه کردن.

روش پاشیدن :
ابتدا قاب تابلو را با روزنامه کاملا” می پوشانیم تا در هنگام پاشیدن پلی استر روی قاب نپاشد سپس دور تابلو را چسب کاغذی گرفته و آن را روی میز تراز می کنیم سپس شروع به پاشیدن پلی استرروی تابلو می کنیم و بعد از پاشیدن منتظر می مانیم تا تقریبا” زله ای شود سپس دو تا سه مرحله ای دیگر پاشیدن پلی استر را انجام می دهیم . سپس بعد از خشک شدن پلی استر(24-12ساعت) شروع به سنباده زدن می کنین که مثل مراحل سنباده کاری روش ریختن پلی استر روی تابلو می باشد.
ا

بعد از اینکه عملیات سنباده کاری رنگ رو (رنگ رو پاشش یا رنک رو ریختنی) تمام شد قاب دور تابلو را سنباده زده و آستری و در صورت نیاز بتونه کاری را انجام میدهیم.

سپس برای براق کردن تابلو دو روش انجام می دهیم :

1- ابتدا توسط دستگاه ماشین پوست کله نمد را به آن وصل کرده . قبل از اینکه کله نمد را به دستگاه کله نمد وصل کنیم آن را با آ ب میشورییم .سپس خمیر پولیش قرمز را با آب رقیق کرده و روی تابلو مالیده و دستگاه ماشینپوست که کله نمد به آن وصل است رآن را صیقل می دهیم این عمل را 3 تا4 بار انجام می دهیم . خمیر قرمز باعث می شود خشهای سنباده 400 از بین برود.
سپس خمیر سفید که نرمتر از خمیر قرمز است را با آب رقیق کرده و روی تابلو میمالیم و با دستگاه ی که کله نمد به آن وصل است آن را صیقل می دهیم این عمل را 2 تا3 بار انجام میدهیم . خمیر سفید باعث میشودخشهای که توسط خمیر قرمز ایجاد میشود از بین برود…
بعد از این مرحله کله نمد را از ماشین پوست جدا کرده و پوست بره را به دستگاه وصل می کنیم وبا خمیر پولیش سفید یک بار با پوست بره می کشیم سپس شیر پولیش را روی سطح کار می زنیم و با پوست بره روی تابلو میکشیم و پرداخت آخری انجام میدهیم این کار باعث براق شدن سطح تابلو می شود بعد از براق شدن تابلو باید دور و پشت تابلو را بتونه کاری کرده سپس روی بتو نه را سنباده کشیده سپس دور و پشت تابلو را با رنگ فوری که با تینر رقیق کرده میزنیم . عمل رنگ کاری علاوه بر زیبایی باعث می شود که رطوبت در تابلو اثر منفی نگذارد.

روش دوم :

بعد از اینکه رنگ رو را سنباده زدیم قاب تابلو را سنباده زده سپس قاب و پشت تابلو را در صورت نیاز بتونه زده سپس سنباده زده سپس بوسیله پیستوله پشت تابلو را رنگ آمیزی می کنیم . بعد از آن قاب تابلو را آستری زده وتابلوآماده برای پاشیده رنگ می شود.
اگر میخواهیم تابلو مات شود ابتده نیم پلی استر مات را با تینیرفوری 10000 رقیق کرده وهاردنرمورد نیاز به آن اضافه کرده سپس تابلو را از هرگونه گرد و خاک تمیز کرده و در جای که عاری از هر گونه گردو خاک باشد قرار داده سپس بوسیله پیستوله سطح تابلو وقاب آن را نیم پلی استر می پاشیم .
ولی اگر می خواهیم تا بلو براق باشد نیم پلی استر براق یا پلی استر براق (ایستاده) می توان استفاده کرد. طرز کار نیم پلیاستر مانند نیم پلی استر مات است وتفاوت این دو در مات وبراق بودن است.
اما پاسیدن پلی استر ایستاده یا پلی استر براق مانند پلی استر پوست پولیش است تفاوت این دو این است که حتما” باید پلی استر ایستاده را بوسیله پیستوله پاشید. و تفاوت دیگری پلی استر پوست پولیش برای براق شدن نیاز به پولیش کاری دارد ولی پلی استر ایستاده یا براق به این مراحل نیاز ندارد و بعد از پاشیدن توسط پیستوله براق می شود.
طریقه کار کردن پلی استر ایستاده یا براق: مقدار پلی استر را مشخص کرده سپس بوسیله تینر فوری 120000-یا15000 رقیق کرده و کبالت مورد نیاز را به آن اضافه کرده وکاملا” با پلی استر هم میزنیم تا کاملا” مخلوط شود سپس به آن هارد نر اضافه کرده وآن را هم زده سپس آن را داخل پیستوله ریخته و روی تابلو می پاشیم.

ابزار و وسایل رنگ کاری

1- سنباده 2- لیسه و کاردک 3- تخته بتونه 4- بتونه 5- قلم مو 6- کمپرسور 7- پیستوله 8- آستری ها 9- انواع رنگها

سنباده : سنباده مورد استفاده در معرق به شرح زیر میباشد.
سنباده پوست آب : سنباده های هستند که دانه های سنباده بوسیله چسب ضد آب چسبیده می شوند و به ابعاد 28در 32 سانتیمتر می باشد . سنباده پوست آب را از طول به 2 قسمت مساوی تقسیم کرده و برای سنباده لرزان مورد استفاده است.

سنباده پارچه ای : سنباده های هستند که پشت آنها پارچه است و به آن سنباده آهنی نیز می گویند این سنباده ها به صورت رولی و به عرض cm 14 می باشد و نوع دیگر آن به صورت دیسکی به قطر های مختلف که سوراخی در وسط آن وجود دارد وبه دستگاه دیسکی وصل می شود دوام سنباده پارچه ای بیشتر است.
سنباده کاغذی : معمولا” به رنگ کرم میباشد ونسبت به سنباده پارچه ای دوام کمتری دارد.

شماره سنباده بستگی به تعداد دانه های که در سنباده در یک اینچ مربع وجود دارد مشخص می شود مثلا” شماره 100 یعنی در یک اینچ مربع 100 دانه سنباده وجود دارد. هر چه شماره سنباده کمتر باشد سنباده زبرتر است و هر چه شماره آن بیشتر باشد نرمتر است. سنباده دیسکی شماره های و36و40و50و60و80و100و120 در بازار وجود دارد که 24 زبرترین و120 نرمترین می باشد.
سنباده پوست آب شماره های 60و80و100و120و150و180و220و240و280و320و340و400و600و800و1200 وجود دارد که در در معرق چوب تا شماره 400 مورد استفاده قرار می گیرد .زبرترین شماره 60 ونرمترین 1200 می باشد.

طریقه چسباندن سنباده به صفحه ماشین پوست

چسبی که برای چسباندن به صفحه استفاده میشود چسب فوری یا چسب کفاشی میباشد که بهترین نوع آن پاتکس میباشد .ابتدا دو سطحی که می خواهیم بچسبانیم کاملا” از گرد و خاک تمیز کرده سپس چسب را روی دو سطح مالیده سپس بعد از10- 15 دقیقه سنباده را روی صفحه ماشین پوست قرار داده تا کاملا” خشک شود. در موقع چسباندن سنباده به صفحه ماشین پوست هر چقدر هوا کمتر بین آنها قرار بگیرد بهتر به هم می چسبد.

 قلم مو : ساده ترین وسیله برای رنگ آمیزی سوح مختلف جهت رنگهای پوششی و خود رنگ میباشد . قلم مو در ابعاد و اندازه های گوناگونی وجود دارد . قلم مو ها پس از انکه چند بار اتفاده شد از کار در آمده و موهای اضافی آن گرفته میشود و چنین قلم مو ها برای رنگ آمیزی مناسب تر است.
قلم مو از سه قسمت تشکیل سده است 1- دسته چوبی 2- مو های قلم مو 3- قسمتی که مو ها را به دسته متصل می کند و معمولا” فلزی می باشد تشکیل شده است پس از پایان کار باید قلم مو را بوسیله حلال مخصوص به رنگی که استفاده کردیم تمیز کرد.