صنایع دستی
نوعی کار است که در آن لوازم تزئینی و کاربردی تنها با استفاده از دست یا ابزار ساده ساخته می‌شود. معمولاً این کلمه به روشهای سنتی ساختن کالاها اطلاق می‌گردد. استادکاری مخصوص هر یک از این موارد مهم‌ترین ملاک است. چنین چیزهایی اغلب از لحاظ فرهنگی و یا مذهبی فوق العاده هستند. لوازمی که بصورت تولید انبوه و یا با ماشین آلات مختلف ساخته می‌شوند جزء صنایع دستی نیستند.
آنچه مقولهٔ صنایع دستی را از هنر کاردستی متمایز می‌سازد، هدف از ساخته آنهاست. صنایع دستی لوازمی هستند که قرار است مورد استفاده قرار گرفته و کهنه، پوسیده و غیره شوند. مورد استفاده آنها بیش از یک تزئین ساده‌است. صنایع دستی اغلب کارهای فرهنگی و رسومی تری تلقی می‌شوند زیرا به عنوان بخشی از ملزومات زندگی روزمره مطرح هستند. درحالی که هنر و کاردستی بیشتر یک فعالیت سرگرمی گونه و یک ارائه بی نقص از یک تکنیک خلاقیت است. از جنبه‌های عملی انواع مختلف صنایع دستی به دلیل شباهت مورد استفاده همپوشانی زیادی دارند.
۱۰ ژوئن روز جهانی صنایع دستی است.
در ایران سازمان میراث فرهنگی متولی این بخش می‌باشد. صنایع دستی معروف ایرانی : گلیم، فرش، گبه، قلمزنی، شیشه گری، منبت کاری، مینا کاری، سفال، چوب.
فهرست صنایع دستی ایران
نساجی سنتی – بافته‌های داری و زیراندازها – پوشاک سنتی – رودوزی‌های سنتی – چاپ‌های سنتی – سفال، سرامیک و کاشی سنتی – صنایع دستی مستظرفه – صنایع دستی چرمی – هنرهای دستی وابسته به معماری – صنایع دستی فلزی – صنایع دستی چوبی – صنایع دستی دریایی – صنایع دستی سنگی – آبگینه – پیشه‌های سنتی وابسته به صنایع دستی – زربفت ابریشمی – ابریشم بافی – احرامی بافی – ارمک‌بافی – بافت انواع پارچه‌های سنتی (باشلق، کرباسبافی، قناویز، فرتبافی، شمدبافی، گزیبافی، متقالبافی، چفیهبافی، جیمبافی) – برکبافی – پتوبافی – ترمه بافی – جاجیم بافی (موج بافی، ماشته بافی، ساچیم بافی) – چادرشببافی – حولهبافی – دارایی‌بافی (ایکات) – زری‌بافی (زربفت) – سجادهبافی – سیاه چادر بافی
شالبافی – شعربافی – شک بافی – عبابافی – عبابافی نائین گلیچ – متکازین (گلیمچه) – مخمل بافی – نوار بافی (پن‌بافی، مداخله‌بافی، کارت‌بافی، خوس‌بافی / خوس‌دوزی، وریسبافی، نواربافی علی‌آباد کتول) – پرده بافی – حمام سری – چپری – عریض‌بافی – بافته‌های داری و زیراندازها – پلاسبافی – زیلوبافی – قالی بافی / قالی (گل برجسته، خرسک، قالی دورویه، نمکدان بافی، چنته) – گلیم (گل برجسته، ورنی، شیریکی‌پیچ، سفره کردی، مفرش، مسند، گلیم دورو، ساده، سوزنی، رند) – جل اسب – اجاق قراقی – خورجینبافی – نمدمالی / نمد – سراندازبافی – پوشاک سنتی – لباسهای محلی – بافتنیهای سنتی (کلاه، جوراب و …) – برقع – پای پوشهای سنتی (گیوه، گیوه‌چینی، آجیده دوزی یا تخت کشی، گیوهدوزی، گیوه‌بافی، چاروقدوزی، چموشدوزی) – پوستیندوزی – چوقادوزی – عروسک‌بافی – قلاب‌بافی – مجسمه های محلی (مومی) – رودوزی‌های سنتی – آجیده دوزی (لایه دوزی) – آیینه‌دوزی – اشرفی‌دوزی (سکه دوزی) – بلیشدوزی (قزاق دوزی) – پتهدوزی (سلسله دوزی) – پولکدوزی – پیله دوزی – تسمه‌دوزی – تفرشی دوزی – چهل تکه دوزی (خاتمی دوزی، لندره دوزی) – خوس‌دوزی – دانه‌دوزی – ده‌یک‌دوزی (برجسته‌دوزی) – رودوزی بمپور – زرتشتی‌دوزی – زرک‌دوزی – زغره دوزی
ستاره‌دوزی – سرافی‌دوزی – سرمه‌دوزی – سکه‌دوزی (چشمه‌دوزی، دوریشدوزی، ژوردوزی)- سوزن‌دوزی – سوزن‌دوزی اصفهان (گل‌دوزی و گندمی‌دوزی) – سوزن دوزی بلوچ (خامه‌دوزی، سیاه‌دوزی سیستان و ابریشم‌دوزی نقش زرک) – سوزن‌دوزی ترکمن (سیاه‌دوزی ترکمن)- شرابه‌دوزی (منگوله‌دوزی، آویزه‌دوزی) – شمسه دوزی – صدف‌دوزی – قلاب‌دوزی – قلاب‌دوزی اصفهان – قلاب‌دوزی رشت – قیطان‌دوزی (فتیله‌دوزی، مغزی‌دوزی، یراق دوزی) – کتیبه‌دوزی – کردی‌دوزی – کم‌دوزی (کمان‌دوزی، کمه‌دوزی) – گلابتوندوزی (بادله دوزی) – لانه زنبوردوزی – مخمل‌دوزی مرصع‌دوزی (سنگ‌دوزی) – مرواریددوزی – مضاعف‌دوزی – ملیله‌دوزی – ممقان‌دوزی – منجوق‌دوزی – نقده‌دوزی – نقش‌دوزی – نواردوزی – چاپ‌های سنتی – قلمکار (چاپ مهری و نقاشی) – کلاقه‌ای یا
باتیک (چاپ مهری یا نقاشی و دندانی) – سفال، سرامیک و کاشی سنتی – خرمهره سازی – سفال و سرامیک – کاشی مشبک – کاشی زرین فام – کاشی معرق – کاشی معقلی کاشی مینایی – کاشی هفت رنگ – نقاشی روی سفال (نقاشی روی لعاب، نقاشی زیر لعاب) – صنایع دستی مستظرفه – پاپیه ماشه – تذهیب – تشعیر – جلدسازی – صحافی سنتی – طراحی سنتی (طراحی فرش و…) – قطاعی (کاغذ و پارچه) – کاغذسازی دستی – نقاشی سنتی دیواری – نقاشی روی استخوان – نقاشی قهوه‌خانه‌ای – نقاشی گل و مرغ – نقاشی لاکی نگارگری ایرانی (نقاشی ایرانی / مینیاتور) – تزیین ساز و جامه دان ساز – صنایع دستی چرمی – جلدسازی چرمی سنتی – سراجی سنتی – سوخت روی چرم – معرق چرم – نقاشی روی چرم – نقش اندازی ضربی روی چرم – زینسازی – ساخت و تزیین ساز و کیف ساز – هنرهای دستی وابسته به معماری – آهک‌بری (ساروج‌بری) – گچ بری – مقرنس‌کاری / مقرنس سازی – صنایع دستی فلزی – حجم‌های فلزی سنتی – افزار فلزی (جنگ‌افزار سازی و …) – جُنده کاری – چاقو سازی – چلنگری – حکاکی روی فلز – دوات‌گری – زمودگری – ساخت زیورآلات سنتی – ضریح سازی – علامت‌سازی – قفل سازی – قلمزنی – کوفته‌گری (طلاکوبی روی فولاد و غیره) – گرگوربافی – مس‌گری – مشبک فلز
ملیله‌کاری: شامل سینی زینتی، سرویس بشقاب، کاسه و وسایل مصرفی – میناکاری : مینای خانه‌بندی (پنجره‌ای / مشبک) – مینای مرصع – مینای نقاشی – ورشوسازی – قطب‌نما سازی – اسطرلاب سازی – صنایع دستی چوبی – حجم‌های چوبی سنتی (پیکرتراشی) – ارسی سازی – بامبوبافی – ترکه‌بافی (ارغوان‌بافی، مرواربافی، چم‌بافی) – چیقبافی – حصیربافی (بوریابافی) – خاتم‌کاری – خراطی – ساخت سازهای چوبی سنتی – سوخت روی چوب – قواره‌بری – کپوبافی – کنده‌کاری روی چوب – گره‌چینی – محرق چوب – مشبک‌کاری – معرق چوب – معرق منبت – منبت چوب – نازک‌کاری – نقاشی روی چوب – صنایع دستی دریایی – نقاشی روی صدف – صنایع دستی سنگی – حجم‌های سنگی – تراش سنگهای قیمتی و نیمه قیمتی – سنگ تراشی سنتی (حجاری) – حکاکی روی سنگ – خراطی سنگ – فیروزه کوبی – مرصع کاری – مشبک سنگ – معرق سنگ – موزائیک سنگ آبگینه – آینه‌کاری تراش شیشه – شیشه حرارت مستقیم – شیشه‌گری فوتی معرق شیشه / شیشه خانه‌بندی – نقاشی پشت شیشه – نقاشی روی شیشه – همجوشی شیشه – پیشه‌های سنتی وابسته به صنایع دستی – ابریشم‌کشی – رفوگری – رنگرزی گیاهی – گلاب توندوزی – نخ‌ریسی سنتی