هنرمند و اثر هنری او هرگز یک کار تمام شده و مختومه نیست. اثر هنری همواره در تلاطم است و به پرسشهای ذهنی ، خود پاسخ میدهد و پرسشی تازه مطرح میکند. این چرخه تمام نا شدنی است .
هنرمند میبایستی قلب و چشم بیننده را تواما” درگیر کند . او را به وجد آورد و کوچکترین بازی که با او میکند ، یک دست مریزاد ساده است و بس . ممکن است خلق یک تابلوی هنری بدست هنرمندان متعدد و با نگرشهای متعدد ، مفاهیم زیادی را به بیننده خود منتقل میکند .
معرق منبت
معرق نیز در ایران یکی از رسته های هنری ( در زمینه چوب ) محسوب شده و جایگاهی خاص دارد. در بین سالهای 1375 تا 1390 متاسفانه اکثر استادکاران این رشته دست از کار کشیده و به مشاغل دیگری که تامین کننده معاش آنها باشد روی آوردند و معرق را که روزی منبع اصلی درآمد و آموزش های آنها بود کنار گذاشته و بصورت تفننی به آن نگاه انداختند. اوایل سال 1390 بر اثر کمبود کارهای با کیفیت، کارهای ناب اساتید این رشته، قیمتهایی میلیونی به خود گرفت. بطوریکه در شهریور ماه سال 1395 یک تابلوی معرق منبت ( برگزیده از کارهای فرشچیان ) به قیمت 32 میلیون فروخته شد. هنرمندانی که تا سال 1380 حاظر بودند همین تابلو را با قیمت 200 هزار تومان بفروشند تا فقط گذران زندگی کنند.
افسوس که از جمعیت هنرمندان این رشته ، تعداد کمی هنوز دست به کارند و به قول خودشان فروش کارها نوش دارو شد بعد از مرگ سهراب. زمانی که میبایستی از استادان و هنرمندان این رشته تجلیل می شد، اتفاق خاصی صورت نگرفت. لازم دیدیم گذری داشته باشیم بر معرق منبت خط و چگونگی آن.
هنر معرق در قرن ششم هجری در دوره سلجوقی رواج پیدا کرد و در قرن هشتم هجری ( دوره صفویه) به اوج زیبایی و هنرمندی خود رسید. یعنی دویست سال طول کشید تا این هنر تکامل یافته گردد . معرق چوب شباهت زیادی با معرق کاشی دارد. شباهت این دو رشته در شیوه کار میباشد که در هر دو حالت ، نقش ها از ترکیب بندی قطعات رنگی جنس مورد نظر شکل می گیرد.
از اساتید بنام این کار میتوان استاد احمد رعنا ، استاد عباس شهمیرزادی ، استاد محمد طاهر امامی و استاد حسین طاهر زاده را میتوان نام برد .
طی تحقیقات و جمع آوری اطلاعاتی که از فرآیند این هنر و سیر سعود و نزول فروش کارهای معرق و منبت داشتیم ، بنظر می آید این هنر نیز همچون ” مد ” دستخوش چرخش دایره ای شده و یک سیکلی را طی مینماید . ولی آنچه مهم است جلوگیری از نابودی این رشته هنری است که تا کنون اقدامی جدی صورت نگرفته است .
ابزارهای کار :
وسایل کاری ساده است. نیاز به یک میز کار استاندارد با ارتفاع 75 الی 80 سانتی ، کمان اره خوب آلمانی ، مقداره اره مویی از سایز صفر تا سایز 3 ( فقط از جنس پا ملخی )، سوهان پلاتین ساب و چوب ساب ،دریل بسیار کوچک یا دینام کوچک با سه نظام دو طرفه که در فروشگاههای قطعات الکترونیکی موجود است ، سیاه میخ کفاشی ، میخ ریزه دو سانتی بدون سر ، انبردست، مقدار کمی موم خشک عسل ، میخ کش ، چکش ، چسب چوب فقط مارک اوهو و چسب یک دو سه فقط مارک میترآپل، سنباده با شماره های 80 و 180 و 240 و 400 ، ام دی اف 3 میل خام ، ورقهای برش خورده انواع چوب طبیعی به اندازه 3 میلیمتری ،چسب پهن 5 سانتی ، کاتر موکت بری ، تیغ و دسته تیغ جراحی نوک تیز ، مقارهای دست ساز بسیار ریز ( خودتان هم میتوانید بسازید و در فیلم ویدیویی ما نیز طرز ساخت آنرا آموزش داده ایم ) طرح و نقشه رنگی ( در فیلم دلیل آنرا گفته ایم ) زیرکار یا قاب یا میز خام.
توضیحات دیگر در مورد مقدمات اولیه را کنار میگذاریم . اره مویی در دست گرفتن را در هر سایتی میتوانید جستجو کنید . ما به تکنیکهای مهمتر میپردازیم .
در معرق خط مهمترین اصل کاری ، برشکاری حرفه ای میباشد . چنانچه اصول برشکاری با دست را رعایت کرده و دست شما زاویه عمودی و برش بدون لرزش از روی خط را حفظ کند ، کار شما بسیار آسان خواهد بود . البته زیبایی تابلوهای خطی به کم و زیاد کردن ضخامت چوبها و ترکیب آنها در کنار یکدیگر است . اگر تابلوهای خطی معرق ( بدون منبت ) میسازید باید بدانید فروش اینگونه تابلوها به نسبت تابلوهای معرق منبت ، یک به صد است .
بعد از برش نوشته ها اولین اصل در زیبایی آن ، تراش روی خط میباشد . هنرمند میبایستی به اصول خوشنویسی مسلط باشد و با توجه به حرکت قلم ، تراش روی خط را ایجاد کند .
هر چه تراش روی خط ، چشم نواز تر باشد ، ارزش و قیمت آن افزایش میابد . چنانچه نوشته ها پیچیده و به همدیگر برخورد میکنند میبایستی ابتدا تراشها عمقی و سپس ظرافتها روی آن اعمال گردد ، دلیل آن نیز احتمال برخورد قلم ( مقار ) با دیگر نقاط پرداخت شده میباشد. این نکته را در نظر داشته باشید برای منبت ، از ایجاد حالت منحنی ( یا گرده ماهی ) در طول خط جلوگیری شود . اگر به نوشته های روی تابلوی سبز رنگ دقت کنید ، علی الخصوص روی حرف ” ی ” و سرکش حرف ” آ ” متوجه خواهید شد تراشها چطور در نظر گرفته شوند.
فوت و فن های معرق و تکنیکهای اجرایی آن توسط هر هنرمند متفاوت و منحصر به فرد است . اما در این هنر آنچه مهم است کیفیت ، خلاقیت و عیار دست هنرمند است که حرفی برای گفتن دارد. هر چقدر این سه عنصر در یک کار بیشتر حفظ شود ، قیمت آن اثر نیز بالاتر میرود.
در زمینه تکنیکهای معرق منبت خط از سه سال پیش، فیلم آموزشی تهیه کردیم که هنوز ویرایش نشده و در لابلای فشردگی های کاری به باد فراموشی سپرده شده . امید است به زودی کارهای نهایی این فیلم انجام شود و علاقمندان ، هم از لحاظ هنری به سطح بالاتری دست یابند و هم از لحاظ مالی .